Friday 1 May 2015

Aksara tradisional Mandailing

Aksara tradisional Mandailing yaitu “Surat Tulak‐Tulak” memiliki “induk ni surat” sebanyak 21 (dua
pulu satu) hurup, yaitu: a, ha, na, ma, nga, la, pa, ga, ja, ba, ta, ra, sa, da, ka, ca, , ya, u.
Selain itu, juga memiliki “anak ni surat” sebanyak 5 (lima) buah yaitu “e”, “o”, “I”. “u”, dan
“ng”. Pemakaian hurup‐hurup “Induk ni surat” dalam percakapn sehari‐hari, antara lain sebagai
berikut:


A >>> aa, adu, alap, asin, aru, asior, abis, asur, aman, apil, abu, abu‐abu, apal, acar, alip,
abit, amuk, asok, aluk, ari, ari‐ari, aso, amal, arut, apus, alis, dua, samboa, mangua, bia, boa,
sampoa, tudia, sadia, roa, paboa, silua, roa, dua, alo, alo‐alo, pangalo, alap, pangalap,
mangalap‐alapi, ampot, antong, abal‐abal, anggo, ancimun, asok, asok‐asok, asar, asar‐asar, arkar,
asin, baya, loja, sada, ada‐sada, bitua, malua, silua, malua, sampoa, roa, marroa, paboa,
paboa‐boa, ………………….?

HA >>> ha, ho, he, hu, hi, aha, maha, taha, hata, hita, sahata, bahang, hasaya, tohap, ahap, sahat,
bahat, sehat, pahat,mamahat, mohot, marhat‐hata, sulaha, parsulaha, hodar, mohot, rihit, duhut,
……………………..?

NA >>>  na, onas, nana, marnana, ibana, tona, bona, nampunana, marnana, ona, bona,
puna, monang, menek, pondok, indok, pandok‐pondok, santing, lonjing, manuk, lanok, mangona,
purnama, oni, pantak, antak, onak, rintak, rintakkon, onyak, anjak, moncak, mantak, injak, santak,
alintaktak, luntak, maluntak, enjeng, maenjeng, tarenjeng, menjeng, anjing, ganjing, injang,
linjang, mainjang,unjung, tanjung, ……………………?

MA >>> mangan, mantata, mang, motar, mela, mantak, marsak, maridi, mela, monga, mangua, malua,
matilpuk, maripuk,mantak, masas, maribak, matolak, masibak, mangkail, roma, ima, homa, ama,
ama‐ama, rama, rama‐rama, imada, limatok, mantong, marparak, mamarik‐ marik, masopak, matolpak,
masibak, masiksik, lima, masak, marmasak, pamasak, pamasuk, marsik, momo, memek, meter, muta,
mudar, motar, meter, ……………………?

NGA >>> nga, monga, sanga, langa, longat, ngangang, balanga, ngat‐ngat, ngot, langit, polngit,
singit, malango, ngot‐ngot, ngat‐ngat, mangan, pangan, dongan, sipangan, lungun, malungun, ngon,
ngun, mangalap, singengu, bango, tanga, longat, ingot, mangelek, mangepek, mengetong, ……………………….?

LA >>> lala, malala, oloda, maila, lantam, linto, lintom, boralla, tola, lopus, lobas, lantu,
malantuk, palan, landit, lan, las, les, leng, landuk, kaleng, kaleng‐kaleng, bolang, marbolang,
marbolang‐bolang, tolang, tulang, nantulang, dulang, mandulang, lidang, palang, alibutongan,
alilintar, celeng, marceleng, barlang, silang, tulila, salung, suling, salang, salang‐ salang,
………………………….?

RA >>> ra, rara, marrara, tarrara, sira, marmara, bara, sirara, ora, mora, pora, korak, rak,
rak‐rak, sarak, marsarak, pasarak, maramput, mangirput, tura, burek, marburek‐burek, pirik, rintik,
ronjom, rintop, marrintop‐rintop, roncam, renda, marrenda‐renda, rindi, rintop, marrintop‐rintop,
ro, pareso, reso‐reso, rosu, parosu‐rosu, rarat, parau,parar, urat, birat, borat, surat, parar,
sar‐sar, gusar, pasir, marpasir‐pasir, banjir, rondo, por, matupor‐por, ronco, maronco, tor,
tortor, manortor, gor, gor‐gor, tuor, saor, paor, maor, pelor, peor, mar[eor‐peor, bor, bor‐bor,
simbora, tamborang, siborang, ambirang, birat, marbirat‐birat, borat, tambora, lamtoto, singkoru,
karosi, marorot, baro, marbaro, bere, babere, buru, marburu, bar‐bar, burangkit, marangkat, sarang,
marsarang‐sarang, torang, larang, urang, barang, ambirang, rang‐rang, sirang, karben, cokar, bokar,
ungkar, bungkar, lunggar, langgar, banggar, singgar, pira, pira‐pira, marpira, sora, marsora, pora,
anggora, puru, poro, soro, muarasoro, suru, buru, taru, singkoru, korok‐korok, siborok, rongit,
………?

GA >>>   raga‐raga, piga, sega, toga. matoga, togu, matogu, suga, gut‐gut,margut‐gut,
marigat, gat‐gat, galgal, ganging, onggang, gol, mago, marmago‐mago, borgo, andigan, simborgo,
bege, bege‐bege, mambege, tarbege, dege, indege, puge, marpuge, sege, marsege, gilo, margilo‐gilo,
gotol, gota, margota, margota‐gota, garcap, ganjil, gantung, marsigantung, gal‐gal, margal‐gal,
gar‐gar, matugar‐gar, matugarang, gor‐gor, tagor, borgo, bagas, marbagas, orgas, gasing, margasing,
margasing‐gasing, tangging, rangging, garing, margaring, gonti, margonti, ragat, mangaragat, gora,
panggora,…………………..?

JA >>> raja, baja, aramboja, majal, rujak, jap‐jap, majap‐jap, tojan, jajal, majal‐jal, jolo,
parjolo, jaot, jot‐jot, majot‐jot, punjut, marpunjut, juk‐juk, marjuk‐juk, ijuk, marijuk‐ijuk,
tarijuk‐ijuk, juhut, marjuhut, marjuhut‐juhut, majal. Jal‐jal, jelok, tajak, manajak, jaot,
marjaot, jot‐jot, tojan, ijuk, marijuk‐ijuk, tarijuk, juluk, juguk, marjuguk‐juguk, jinjing, jauk‐
jauk, jamonis, jajar, jojor, manjojor, jejer, marjejer, tojan, tojan‐tojan, monjap, marmonjap‐
monjap, marsimonjap, onjap, jap‐jap, matujap=jap, kojar, mangkojar‐kojar, koje, markoje‐ koje,
runjang, lanjang, patorjang, jau, jajang, ……………………..?

BA >>> ba, be, bo, bul‐bul, bl‐bol, bal‐bal, bel=bel, matubel‐bel, bil‐bil, bata, kebo, ibaa,
rabun, rabun, rambin, robo, marobo, roba, rabu, bung‐bung, robung, tabung, labu, kurabu, ribu,
saribu, marribu, marribu‐ribu, tobu, tibu, bur‐bur, mabur‐bur, simbur, sabur, tabu, ombun,
marombun, balun, marbalun‐balun, bonca, marbonca=bonsa, tarbonca, balap, marbalap, marbalap=balap,
balom, bal‐bal, marbal‐bal, sobar, soban, ambit, abin, abin‐ abin, mabin‐abin, robo, marobo, sabi,
sabi‐sabi, sasabi, manyabi, labi, labi‐labi, rabi, mangarabi, tibal, martibalan, roba, rabu, tabu,
labu, labu‐labu, labu‐labuon, bisu, binatang, barlang, ambasang, rimbang, habang, labang, bas‐bas,
bal, bal‐bal, bar‐bar, matubar‐bar, obar, bar‐bar, ban, soban, …………………………?

RA >>> ra, ara, ro, rere, sere, rarat, rara, batara, sira, angora, pira, pira‐pira, marpira, sora,
pora, pora‐pora, birat, marbirat‐birat, bura, simbora, baro, marbaro, bari, racun, rambas, malarat,
borat, naporan, sirang, marsirang,matugarang, sarang, sar‐sar, markar, bungkar, bur‐bar, sitokar,
cokar, marrara, marriri, rurut, buruk, suruk, taruk, tarik, manarik‐ narik, sirik, surak, marsurak,
marsurak‐surat, borak, tura, martura, sira, birat, marbirat‐birat, marorot, irit, mangaririt,
sirit, birit, rongit, marrongit‐rongit, urat, marurat, marurat‐urat, suro, surut, suruk,
manyuruk‐nyuruk, amparan, poran, pira, pira‐pira, angora, gora, manggora, gorai, gorar, goar,
bonar, bincar, cacar, marcacar, tampar, matupar‐par, putar, marputar, marputar‐putar, isar, bosar,
marbosar, patar, bar‐bar, sursar, torang, baringin, parbaringin, borngin, borngin‐borngin, rintop,
rintik, ronco, maronco, ………………………..?

SA >>>  sa, sada, marsada‐sada, usa, osa, isa, bisa, marbisa, sar‐sar, marbisa, marbosar,
sasa, manyasa, baso, marbaso, gasa, margasa, margasa‐gasa, puaso, sihim,, sulum, susu, sisik,
sasak, saksak, mosok, manyarsar, satongkin, silisit,salose, leso, antarsa, salisi, solop, solopi,
sorong, sarung, salusur, silonging, sirtu, situtu, marsitutu, sabun, marsabun, marsabub‐sabun,
manyabun, salipi, silip, silip‐silip, santing, salap, salapi, lapis. Marlapis‐ lapis, lupis,
buncis, dencis, dopis, dopis‐dopis, matupis=pis, turgis, matugis‐gis, gis‐gis,
matugis‐gis,maturgis, agas, gas‐gas, unggas, lobas, orgas, urgas, gas, bagas, marbagas, ipas,
ias‐ipas, maripas‐ipas, ipos, maripos, mariposa‐ipos, ogos, marogos‐ogos, mogos‐ogos, bos, bosan,
posan, marposan, pingsan, marpingsanan, porsan, marsiporsan, marsiporsanan, lubis, lulus, las,
rurus, tas‐tas, tiris, sonop, ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐?

DA >>> da, dada, eda, dao, dao‐dao, rado, ido, indape, dadar, dadak, gandak, udak, undur, andor,
dalkit, dosa, mardosa‐dosa, dosar, dosar‐dosar, danak, daganak, dak‐dak, uda, udak, marudak,
marudak‐udak, undan, gundar, dodas, lidang, lidang‐lidang, palidang, rondang, mangrondang, dadar,
mandadar, sodar, manyodar, hodar, podar, marpodar‐ podar, udan, parudan, mardan‐udan, rundut,
parundut‐rundut, renda‐marrenda‐renda, rondo, murmarondo, soding, dandang, rindang, dandang,
andang, kandang, dinding, mardinding, sedan, marsedan‐sedan, odar, modar‐odar, pardamean, dasun,
mardasun‐ dasun, datu, mardatu‐datu, adu, maradu, marsiradu, dam, dam‐dam, roda, marroda,
marroda‐roda, dia, diama, tudia, matudia, tudia‐dia, ende, ende‐ende, eda, imada, sada‐sad, roda,
maroda, marroda, marroda‐roda, gordang, godang, gondang, ordang, ……………………?

KA >>> kapal, kasar, marker, mokah, tukar, martukar, takar, takar‐takar, kokang, mangkokang, koran,
kota, kotan, kontan, kopan, kolot, karet, markaret‐karet, kartis, markartis, katapel, mangkatapel,
kais, mangkais, mangkais‐kais, kotor, mangkotori, mangkotor‐kotori, kapur, mangkapur,
mangkapur‐kapuri, kap, tingkap, martingkap, pak, pak‐pak, matupak‐pak, silopak, dopak, dopak‐dopak,
katitiren, markatitiren, pasak, pasak‐ pasak, robak, marumbak, bak, dobak,rumbak, marumbak,
matubak‐bak, pak, masopak, matupak‐pak, masibak, sibak‐sibak, pek‐pek, atupek‐pek, topik,
topic‐topik, malopik, rintik, narintik, tak, dotak, dotek, tuktek, otik, sotik, botik, marbotik,
tuk, tuktuk, maturutuk, matuktuk, manuktuk, utuk,marutuk‐utuk, ……………………..?

CA >>> ucok, cocok, mocok, mocok‐ocok, cacar, cambong, campak,cal‐cal, matucal‐cal, cet, cek‐cek,
matucel‐cek, cikar, marcikar‐cikar, cokar, marcokar‐cokar, cilek, marcilek, cocok, campak, coro,
cacar, marcacar, mancacar, bocor, marbocoran, marbocor‐bocor, umbocor, incor, incung,
incung‐incung, lancung, marlancung, loncing, mangaloncing, cacing, marcacing, paco‐paco, laci,
marlaci, marlaci‐laci, guci, marguci, margusi‐guci, oncong, mocong‐oncong,  bocor,  marbocor‐bocor,
 ancit,  mancit,  mancit‐ancit,  cit‐cit,  matucit‐cit,durcet, mardurcet‐durcet, pocal, marpocal‐pocal, caong, kacang, kacang‐kacang, markacang‐kacang,
ancicibang, cicik, cencen, marcen‐cen, bocok, bucuk, marbucukan, cek‐ cek, becek, marbecek‐becek,
campur, marcampur‐campur, ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐?

NYA >>> anyang, sianyang, marsianyang, ronyang, manyapsap, manyiram, manyorah, manyabar, manyota,
irisanya, marnyiang, anyar, maranyar, onyor, onyor‐onyor, monyor, lonyop, manyosak, manyate,
manyusu, manyopsop, manyambung, manyale, manyopir, manyorsor, manyotop, manyise,
‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐?

WA >>> wayan, woktu, ruwak‐ruwak, siluwak, manjawek, jawab, manjawab, lawak, lawak‐lawak,
marlawak‐lawak, wasit, uwak, sariawan, wartawan, iwan, ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐?

I >>> I, ima indu, isadu, mali, mali‐mali, sannari, ari, , ari‐ari, roti, pari, bari, natuari,
biri, biri‐biri, marbiri‐biri, siri‐siri, ira‐ira, pira, sira, pira, pira‐pira, ngiro, pio, tindo,
losi, bosi, boti, ranggasoli, mataniari, bincar, abin, mabin‐abin, rambin, lampin, monci, guci,
apnci, pari, gonti, mali, mali‐mali, ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐?

YA >>> lobayan, bayan, layan, ayan, bayom, uyom‐kuyom, bayu, mambayu, mambayu‐ bayu, bahaya, layas,
marlayas, layang‐layang, malayang, umoyan, yatim, yabo, yasin, bayar, payak, payak‐payak, payah,
paya, marpaya, marpaya‐paya, sumbayang, loyang, mangaloyang, goyang, goyang‐goyang, gayung,
ganyang, anyang, marsianyang, yakin, murmayakin, kayakinan, goyak, payak, payak‐payak, payung,
paya, paya‐paya, marpaya, marpaya‐paya, ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐?

U >>> ulu, singgulu, unggus, marunggas, bortu, basu, pogu, pogu‐pogu. Isadu, utu, marutu,
marutu‐utu, sambatu, sambilu, kotu, singkoru, tolu, mangolu, mangolu‐olu, maraud, maradu‐adu, sapu,
tarsapu. manyapu, indalu, singgulu, marsinggulu, bolu, tutu, mutur, mutur‐utur, tambiul, piul.
Marpiul, marpiul‐piul, bakul, marbakul‐bakul, baul, baul‐ baul, boru, paboru‐boruon, mamburu,
cimburu, udan, marudan‐udan, usus, susup, manyusupi, budu, rosu, rosu‐rosu, polu‐polu, logu,
marlogu‐logu, ampolu, marampolu, isadun, ombu, marombu‐ombu, adu, maraud, maradu‐adu, ompung,
ompung‐ompung, sisungut, marsisungut, buncut, marbuncut‐buncut, ungut‐ungut, marungut‐ungut,
marnyungut‐nyugut, …………………………..?

gandong, 02 September 2014.

Edi Nasution, etnomusikolog

No comments:

Post a Comment